ÊÙÓÔÁÓ    ÂÁÑÍÁËÇÓ

Ï Êþóôáò ÂÜñíáëçò, ðïõ áðïóýñèçêå óôï âáóßëåéï ôçò óéùðÞò ôï Äåêåìâñéï ôïõ 1974, óå çëéêßá 91 ÷ñïíþí, Þôáí ï ôåëåõôáßïò ôçò áíåðáíÜëçðôçò ëïãïôå÷íéêÞò ôåôñÜäáò (ÊáæáíôæÜêçò, Óéêåëéáíüò, ÁõãÝñçò, ÂÜñíáëçò) êáé õðÞñîå ìéÜ ñùìáëÝá êáé éó÷õñÞ ðñïóùðéêüôçôá áðü ôéò ðéü óåâÜóìéåò ôùí ãñáììÜôùí ìáò. ÃåííÞèçêå ôï 1883 óôïí Ðýñãï ôçò Âïõëãáñßáò êáé óðïýäáóå óôÞ öéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí, ôçò ïðïßáò áíáêçñý÷ôçêå äéäÜêôïñáò. Áñãüôåñá ìåôåêðáéäåýôçêå óôï Ðáñßóé, üðïõ ðáñáêï ëïýèçóå ìáèÞìáôá öéëïóïößáò, öéëïëïãßáò êáé êïéíùíéïëïãßáò, êáé õðçñÝôçóå óå äéÜöïñá ÃõìíÜóéá êáé óôï Äéäáóêáëåßï Ìåóçò Åêðáéäåýóåùò. Ïé ãíþóåéò ôïõ êáé ç óïößá ôïõ èá ôïõ Üíïéãáí ôï äñüìï ôïõ ðáíåðéóôçìéáêïý äáóêÜëïõ, áëëÜ ïé éäåïëïãéêÝò ôïõ ðåðïéèÞóåéò óôÜèçêáí áöïñìÞ ãéÜ ôçí áíôßäñáóç êáé ôç óôåíïêåöáëéÜ ôçò äéêôáôïñßáò ôïõ ÐáãêÜëïõ, ç ïðïßá ýóôåñá áðü óõêïöáíôßåò ãéÜ äÞèåí áíôåèíéêüôçôá êáé Üëëåò áíïçóßåò, ôïí Ýäéùîå ôï 1926 áðü ôçí õðçñåóßá ôïõ, êé Ýêôïôå Ýæçóå åñãáæüìå íïò ùò äçìïóéïãñÜöïò êáé ÷ñïíïãñÜöïò.

Âáèýò ìåëåôçôÞò ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò óêÝøçò êáé ôùí íÝùí éäåþí êáé ñåõìÜôùí ôçò óýã÷ñïíçò åðï÷Þò, óôï÷áóôéêüò êáé áíÞóõ÷ïò, êáé óýã÷ñïíá äåîéïôÝ÷íçò ôçò ðïéçôéêÞò ìáåóôñßáò êáé ôïõ ïñìçôéêïý æùíôáíïý ëüãïõ, ï ÂÜñíáëçò åßäå ôçí ôÝ÷íç óå óõíÜñôçóç ìå ôá êïéíùíéêÜ öáéíüìåíá, ðïõ ôç äçìéïõñãïýí. Å÷ïíôáò ðñïóÝôé Ýêôáêôç êáé ëåðôÞ åõáéóèçóßá, ùò ðñüò ôï áéóèçôéêü, ôï êáëëéôå÷íéêÜ ùñáßï, äéáìüñöùóå Ýíáí ðñï óùðéêü êáé öéëïóïöçìÝíï ÷áñáêôÞñá, ðïõ õðÞñîå ðçãÞ Ýëîåùò ðïëëþí íÝùí ëïãïôå÷íþí êáé êáëëéôå÷íþí.

Ç ðïßçóç, ç ìåëÝåôç, ç êñéôéêÞ, ôï ÷ñïíïãñÜöçìá Ýäùóáí ôçí åõêáéñßá óôïí ìåãÜëï äÜóêáëï, ôïí ÂÜñíáëç, í'áíïßîåé êáéíïýñéïõò äñüìïõò ãéÜ ðñïÝêôáóç ôçò óêÝøçò, íá ìåôáäþóåé ãíÞóéåò êáé Ýíôïíåò êáëëéôå÷íéêÝò óõãêéíÞóåéò, êáé íá îåäéðëþóåé ìðñïò óôá ìÜôéá ôùí áíèñþðùí ôïí ðëïýôï ôçò óïöéáò ôïõ. ÃåíéêÜ ôá ãñáðôÜ ôïõ áðïäåß÷íïõí óðÜíéá äéáëåêôéêÞ äåéíüôçôá, óáôéñéêÞ äéÜèåóç, æùçñÞ Ýêöñáóç, êñéôéêÞ âáèýôçôá ìïíáäéêÞ, ðïõ åéó÷ùñåß ùò ôéò ñßæåò ôùí öáéíïìÝíùí êáé ôá ðáñïõóéÜæåé üðùò åßíáé, êé ü÷é üðùò öáßíïíôáé.
H ðïßçóÞ ôïõ ëõñéêÞ, ÷õìþäçò êáé ñùìáëÝá óôç óýëëçøç, ìå áøåãÜäéáóôç ìåôñéêÞ ôåëåéüôçôá, åßíáé ó÷åäüí ðÜíôá óáñêáóôéêÞ, äéïíõóéáêÞ, áëëÜ ðïôÝ áíáéóèçôéêÜ âÜñâáñç, üðùò êáêþò ÷áñáêôçñßóôçêå óôçí áñ÷Þ áðï ôïí Áñéóôï ÊáìðÜíç, ðïõ áñãüôåñá ï ßäéïò áíáêÜëåóå.

Ï ÂÜñíáëçò åßíáé áðü ôïõò ìåãÜëïõò ðïéçôÝò ôçò íåïåëëçíéêÞò ãåíéÜò êáé óôá ðïéÞìáôÜ ôïõ Ý÷åé óõëëÜâåé ôüóåò ëåðôüôáôåò êáôáóôÜóåéò ôçò øõ÷Þò, ðïõ äåß÷íïõí ôï âÜèïò ôçò ðïéçôéêÞò éäéïóõãêñáóßáò ôïõ êáé ôéò ëÜìøåéò ôïõ áóôåßñåõôïõ ëõñéóìïý ôïõ. ÅðéóôñÝöïíôáò áðü ôï Ðáñßóé ôï 1919, ðáñïõóéÜæåé Ýíá ðïßçìá, ôïí ÐñïóêõíçôÞ, áöéåñùìÝíï óôïí ðáôÝñá ôçò ÅëëçíéêÞò ëáïãñáöéáò Í.Ã. Ðïëßôç, ðïõ óõíèÝôåé Ýíáí áëçèéíü ýìíï óôçí áéþíéá ÅëëÜäá. Óôá 1922, üìùò ðáñïõóéÜæåé ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ Ôï öþò ðïõ êáßåé. Áðü ôüôå ç ðïßçóÞ ôïõ ãßíåôáé áãùíéóôéêÞ êáé åðáíáóôáôéêÞ. ÐñáãìáôéêÜ, ôï «Öþò ðïõ êáßåé» áðïôåëåß ôï êïñýöùìá ôçò ðïéçôéêÞò äçìéïõñãßáò ôïõ ÂÜñíáëç, êáé åêöñÜæåé áíÜãëõÖá ôéò íÝåò éäåïëïãéêÝò ôïõ èÝóåéò. Ôo Öþò ðïõ êáßåé êñß èçêå áð'üëïõò óáí Ýíá Ýñãï ìåãÜëçò öéëïóïöéêÞò ðíïÞò êáé ðïéçôéêÞ óýëëçøç êáé ðôÞóç áðü ôéò õøçëüôåñåò ðïõ Ý÷åé íá åðéäåßîåé ç íåïåëëçíéêÞ ðïßçóç. «Ç ðïßçóÞ ôïõ - Ýãñáøå ï áóôñÜôåõôïò êñéôéêüò Ôßìïò ÌáëÜíïò - áóôñÜöôåé áðü öþò. Ëåßðïõí ó' áõôÞí ïëüôåëá ïé óêéÝò êáé ïé ìéóïß ôüíïé. Ç áñ÷áéüðñåðç ïìïñöéÜ ôçò ðáñïõóéÜæåôáé ÷ùñßò ôï ðáñáìéêñüôåñï øõ÷éêü ñÜãéóìá».

Ôï äåýôåñï áíôéðñïóùðåõôéêü ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ ÂÜñíáëç åßíáé ïé ÓêëÜâïé ðïëéïñêçìÝíïé, åìðíåõóìÝíï áðü ôï ÅéêïóéÝíá, ðïõ ôïýò áíôéðáñáôÜóóåé óôïýò «Åëåýèåñïõò ðïëéïñêçìÝíïõò» ôïõ Óïëùìïý. Ùóôüóï ï ÂÜñíáëçò, óõíåðÞò óôéò éäÝåò ôïõ, ìå ôï íÝï ôïõ ðïéçôéêü Ýñãï, ìáò äßíåé ôï éóôïñéêü êáé øõ÷ïëïãéêü íôïêïõìÝíôï ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ìå ôï Ýñãï ôïõ áõôü «áíáëáâáßíåé íá åñìçíÝøåé ôç æùÞ ñåáëéóôéêÜ, äçëáäÞ üðùò åßíáé: ìå ôéò áóêÞìéåò ôçò, ôïõò Öüâïõò, ôéò ðëÜíåò, ôéò áíèñþðéíåò áäõíáìßåò». Êé áðü ôç âÜóç áõôÞ îåêéíþíôáò, «áíåâáßíåé - üðùò ï ßäéïò ëÝãåé - óôï éäáíéêü ôçò åëåõèåñßáò üëùí ôùí áíèñþðùí, êáé ü÷é ìéáò ôÜîçò áíèñþðùí».

ÐïëëÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÂÜñíáëç, üðùò Ïé ðüíïé ôçò Ðáíáãßáò, Ç ìÜíá ôïõ ×ñéóôïý, Ç ÌáãäáëçíÞ, Ç èÜëáóóá, Ïé ìïéñáßïé ê.Ü. èá ìåßíïõí ãéÜ ðÜíôá áðü ôá ëõñéêüôåñá ôñáãïýäéá ôçò åëëçíéêÞò ðïßçóçò. Ç ôåëåõôáßá ôïõ ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ÏñãÞ ëáïý åêäüèçêå ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. Óôá ðïéÞìáôá ôïõ áõôÜ, ãñáììÝíá óôá ÷ñüíéá ôçò äéêôáôïñßáò, ìéëÜ Ýîù áðï ôá äüíôéá. Ôá ëÝåé üëá óôáñÜôá êé áðñïêÜëõðôá. Äåí öïâÜôáé êáíÝíá êáé ôßðïôá.

Áðü ôá ðåæÜ êáé êõñßùò ôá êñéôéêÜ Ýñãá ôïõ ÂÜñíáëç îå÷ùñéóôÞ èÝóç êáôÝ÷ïõí ôá Ýñãá: Ï Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ êáé Ç áëçèéíÞ áðïëïãßá ôïõ ÓùêñÜôç. Óôï âéâëßï ôïõ, Ï Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ, ðñïóðáèåß íá äéêáéþóåé ôçí åõ÷Þ ôïõ ÐáëáìÜ ãéÜ ôï îáíáîÝôáóìá ôïõ óïëùìéêïý Ýñãïõ: «Ïìùò áêüìá ðåñéìÝíïõìå Ýíáí åêäüôç êé Ýíáí åîçãçôÞ ôïõ Óïëùìïý, üìïéá óïöü (åííïåß ôïí ÐïëõëÜ), ìá ëéãüôåñï áßóèç ìáôéêü, áíôéêåéìåíéêüôåñï êñéôÞ ôïõ ÄáóêÜëïõ...». Êáé ï ÂÜñíáëçò Ý÷ïíôáò üëá ôá åöüäéá ãéÜ ôï åã÷åßñçìá êáôáðéÜóôçêå íá îåêáèáñßóåé ôçí êñéôéêÞ ôçò øåõäïëïãßáò ãéÜ ôï Óïëùìü êáé ôï åñãï ôïõ. Êáß ôï âéâëßï ôïõ ï Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ áíôéêåéìåíéêüôáôï èÝôåé ôá ðñÜãìáôá óôç èÝóç ôïõò. ÃñÜöåé ü ÂÜñíáëçò: «Åêåß ðïõ ðñÝðåé íá óôáìáôÜåé êÜèå ôå÷íï êñßôçò êáé êÜèå ëïãïôå÷íéêüò êñéôéêüò, äåí åßíáé ïé éäÝåò Þ ïé áëÞèåéåò êáèåáõôÝò, ìá ôï áéóèçôéêü ôïõò áðïôÝëåóìá». Êáé óõíå÷ßæåé: «Äýï åßíáé ïé èåìåëéáêÝò áéóèçôéêÝò êáé ãåíéêüôåñá öéëïóïöéêÝò áñ÷Ýò ôïõ Óïëùìïý: ôï áðüëõôï êáé ôï õøçëü, äçë. ç ðíåõìáôéêÞ åëåõèåñßá». Êáé ôéò äýï áõôÝò áñ ÷Ýò ï Óïëùìüò ôéò ìïñöïðïßçóå óôá ðïéÞìáôÜ ôïõ, êáé êõñßùò óôïýò «Åëåýèåñïõò ðïëéïñêçìÝíïõò» ìå ôñüðï ìåãáëïöõÞ êáé áíåðáíÜëçðôï.

Ôï âéâëßï, Ç áëçèéíÞ áðïëïãßá ôïõ ÓùêñÜôç. ôïõ ÂÜñíáëç, èåùñåßôáé ôï áñéóôïýñãçìÜ ôïõ. Îåêéíþíôáò Üðü ôïí Îåíïöþíôá, ï ÂÜñíáëçò èá èåëÞóåé íá äåß ñåáëéóôéêüôåñá ôïí ìÝãéóôï öéëüóïöï ôçò Áñ÷áéüôçôáò, êáèþò åðßóçò êáé ôçí åðï÷Þ ôïõ, êáé íá ãñÜøåé ìéÜí Üëëç áðïëïãßá, ôÞí á ë ç è é í Þ, üðùò ï ßäéïò ôçí ïíïìÜæåé. Ìå ôç äéáöïñÜ üôé ôá ëüãéá ðïõ èá âÜëåé óôï óôüìá ôïõ ÓùêñÜôç äåí åßíáé ëüãéá åêåßíïõ, ìá äéêÜ ôïõ. Ãéáôß, üðùò åêåßíïò åß÷å ôá «êáéíÜ ôïõ äáéìüíéá», Ýôóé ôþñá êé áõôüò, ìå ôá äéêÜ ôïõ, åß÷å âñåèåß óå äéÜóôáóç ìå ôéò éäÝåò ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ìå ôïí ñçôïñéêü áõôü ëüãï üðïõ ç ðéü ãíÞóéá äçìïôéêÞ ãëþóóá, ï óáôéñéêüò ïßóôñïò êáé ôï êÝöé, óõíäõáæüìåíá ìå áíá÷ñïíéóôéêïýò õðáéíéãìïýò êáé Üöèïíï óêþììá - ìáò Ýäùóå Ýíá Ýñãï óôÝñåï, ðïëýôéìï êáé ùñáßï.

Óôï Çìåñïëüãéï ôçò Ðçíåëüðçò áíôéóôñÝöïíôáò ôï ìýèï ãéÜ ôï ìýèï, êáé ìå ôá äéêáéþìáôá ôçò äçìéïõñãéêÞò öáíôáóßáò, ï èáõìÜóéïò ôå÷íßôçò åðé÷åéñåß íá äþóåé Ýêöñáóç óôïí ìÝóá êüóìï ôïõ, êáé ìïñöÞ óôá ïñÜìáôÜ ôïõ. Ìå üñãáíï ôçí áðáñÜìéëëç áñ÷áéïãíùóßá ôïõ, ï óôï÷áóìüò ôïõ, ï ëõñéóìüò ôïõ êáé ç ÷ëåýç ôïõ Ýêáìáí «Ôï çìåñïëüãéï ôçò Ðçíåëüðçò» Ýíá ùñáßï ôå÷íïýñãçìá. Åíá ôå÷íïýñãçìá, ðïõ ìå ôá ÝîõðíÜ ôïõ åõñÞìáôá êáé ôç ëÜìøç ôïõ ýöïõò ôïõ, ÷áñßæåé óôïí áíáãíþóôç óôéãìÝò ðñáãìáôéêÞò åõöñïóýíçò.

ÈáõìÜóéåò óåëßäåò, ìå ðëïýôï ãíþóåùí ãéÜ ôçí ôÝ÷íç ôùí áñ÷áßùí, êáé ôçí áéóèçôéêÞ ôçò åîÝëéîç áíÜ ôïõò áßþíåò, õðÜñ÷ïõí óôïõò äõü ôüìïõò ÁéóèçôéêÜ - ÊñéôéêÜ. Áîéüëïãï áðü êÜèå ðëåõñÜ óôÝêåôáé êáé ôï âéâëßï ôïõ Æùíôáíïß Üíèñùðïé (öéëïëïãéêÜ ðïñôñáßôá).

Ôá ÜðáíôÜ ôïõ åêäüèçêáí ôï 1957 óå Ýîé ôüìïõò, ðïõ ôïýò åðéìåëÞèçêå ï ßäéïò. Ï Êþóôáò ÂÜñíáëçò, ôï 1959 âñáâåýôçêå ìå ôï âñáâåßï ËÝíéí ãéÜ ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ óôïí áãþíá ãéÜ ôçí åéñÞíç.