ÃÉÙÑÃÏÓ    ÈÅÏÔÏÊÁÓ

Ï Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò ãåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ôï 1905 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1966.

Åß÷å ÷éþôéêç êáôáãùãÞ êáé ôç ×ßï èåùñïýóå ðáôñßäá ôïõ, ðïõ ôçí áãÜðçóå êé Ýãñáøå ãé' áõôÞ èáõìÜóéá ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá. Ôåëåßùóå ôï ãõìíÜóéï óôçí Ðüëç êé ýóôåñá Þñèå óôçí ÁèÞíá, üðïõ óðïýäáóå íïìéêÜ êáé åãêáôáóôÜèçêå ðéÜ ìüíéìá. Ãéá ôñßá ÷ñüíéá Ýæçóå óôç Ãáëëßá êáé Áããëßá, üðïõ ìåëÝôçóå ôá íÝá ðíåõìáôéêÜ ñåýìáôá êáé ôéò íÝåò éäåïëïãéêÝò ôÜóåéò ôùí áíèñþðùí ôçò ôÝ÷íçò.

Ïé ðñïèÝóåéò ôïõ, üôáí ãýñéóå áðü ôçí Åõñþðç, Þôáí íá áíáíåþóåé ôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ óôç ÷þñá ìáò. ÍÝïò áêüìá, 24 ÷ñïíþí, ìáò Ýäùóå ôï ðñþôï ôïõ Ýñãï «Åëåýèåñï ðíåýìá», Ýíá óçìáíôéêü äïêßìéï, óôï ïðïßï äéáãñÜöåé ôçí ðíåõìáôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá ôçò åðï÷Þò. Åðéôßèåôáé êáôÜ ôùí «çèïãñÜöùí», äéáôõðþíåé áñêåôÝò áëÞèåéåò êáé äéáãñÜöåé ôéò ðñïïðôéêÝò ãéá ôçí êáéíïýñéá ãåíéÜ. Ìå üëåò ôéò áäõíáìßåò ôïõ êáé ôéò Üäéêåò êñéôéêÝò ôïõ ãéÜ ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò ôïõ (ÊáâÜöçò), öéëïäïîåß íá ãßíåé ï èåùñçôéêüò êáèçãçôÞò ôçò ãåíéÜò ôïõ, ðïõ ðñÝðåé í' áíáíåùèåß êáé íá óõìðïñåõèåß ìå ôï íÝï åõñùðáúêü ðíåýìá. Áðü ôéò öéëïäïîßåò ôïõ áõôÝò äåí êáôïñèþèçêå ôßðïôá ôï óðïõäáßï êáé Ýìåéíáí ìüíï ïé áãíÝò ðñïèÝóåéò ôïõ.

ÐñÝðåé íá ïìïëïãÞóïõìå ðùò ïé ðñïèÝóåéò áõôÝò Þôáí êáëÝò êáé ôéò ìíçìïíåýåé óôïí ðñüëïãï ôïõ Ùñåò Áñãßáò: «Ðéóôåýù óôçí áîßá ôçò ëéôüôçôáò êáé ôçò óõíôïìßáò. Åðéäéþêù íá ðñáãìáôïðïéÞóù Ýíá ýöïò êáèáñü, ìåóôü êáé åêöñáóôéêü, åõëýãéóôï êáé ðåéèáñ÷çìÝíï». ÄéáãñÜöåé ìå óáöÞíåéá ðïéüò ðñÝðåé íá åßíáé ï óêïðüò êáé ôï âáèýôåñï íüçìá ôçò ôÝ÷íçò: «Ãéá ìÝíá óêïðüò ôçò ôÝ÷íçò åßíáé íá åêöñüæåé ôï âáèýôåñï íüçìá ôçò æùÞò êáé ü÷é ôéò åîùôåñéêÝò åêäçëþóåéò ôçò». («Çìåñïëüãéï Áñãþò»). Ïëá áõôÜ ôá ùñáßá êáé èáõìÜóéá äåí ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óôç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ ðñïóöïñÜ áðü ôïí ßäéï. Óôá äéçãÞìáôá êáé ôá ìõèéóôïñÞìáôÜ ôïõ äåí êáôüñèùóå íá ãßíåé ðñáãìáôéêÜ äçìéïõñãüò. Åìåéíå êé áõôüò êïíôÜ óôï ìåãÜëï ðëÞèïò, ôïíßæïíôáò ðåñéóóüôåñï ôéò åîùôåñéêÝò åêäçëþóåéò ôçò æùÞò êáé ëéãüôåñï ôï âáèý êáé äõóêïëïåñåýíçôï íüçìá ôçò æùÞò ùò áõèýðáñêôçò ýðáñîçò.

Ìå ôï ìõèéóôüñçìÜ ôïõ Áñãþ èÝëçóå íá ìáò ðñïóöÝñåé Ýíá ìõèéóôüñçìá «åõñùðáúêü» óôï åëëçíéêÜ ðëáßóéá, öéëïäïîþíôáò íá æùíôáíÝøåé ôéò ðïëéôéêïêïéíùíéêÝò æõìþóåéò ôïõ êáéñïý ôïõ, êáé íá åöáñìüóåé ôéò èåùñßåò ôïõ ãéá ôçí ôÝ÷íç. Ôï áðïôÝëåóìá üìùò äåí äéêáßùóå ôéò ðñïèÝóåéò ôïõ, ãéáôß óôéò óåëßäåò ôïõ êéíåßôáé ìéá íåïëáßá áðñïóáíáôüëéóôç ìå êßíçôñá ôïõò äéïíõóéáêïýò ÝñùôÝò ôçò êáé ôéò Üìåôñåò öéëïäïîßåò ôçò, êáé ôï Ýñãï åîåëßóóåôáé êáôÜ ôñüðï ìÜëëïí ÷áëáñü êáé áñêåôÜ äõóêßíçôï. Óôá äéçãÞìáôÜ ôïõ áõôïâéïãñáöïýíôáé ïé ðáéäéêÝò ìíÞìåò ôïõ ìå êÜðïéï éäéáßôåñï èÝëãçôñï, áëëÜ äåí Ý÷ïõí ôç âáèýôåñç óõíï÷Þ ôïõ äçìéïõñãéêïý Ýñãïõ. Ôïí êáëýôåñï åáõôü ôïõ ï ÈåïôïêÜò ìáò ôïí äßíåé óôá äõü ôåëåõôáßá ìõèéóôïñÞìáôü ôïõ: Äáéìüíéï êáé ËåùíÞò. Óôï ðñþôï óêéáãñáöåßôáé ç áðïôõ÷ßá ìéáò íåïåëëçíéêÞò ïéêïãÝíåéáò, ðïõ ôá ìÝëç ôçò Þôáí ðñïéêéóìÝíá ìå ðïëëÝò éêáíüôçôåò, êáé óôï äåýôåñï ç áðÞ÷çóç ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò êáôáóôñïöÞò óôçí Ðüëç, üðïõ ï óõããñáöÝáò æïýóå ôüôå ôá åöçâéêü ôïõ ÷ñüíéá. Êáé óôá äõü áõôÜ Ýñãá ðáñïõóéÜæåôáé ìéá éóïæýãéóç ìïñöÞò êáé ðåñéå÷ïìÝíïõ, ãñáììÝíá ìå ëõñéêÞ äéÜèåóç êáé åõáéóèçóßá, ðÜíôïôå, üìùò áñêåôÜ äéáêñéôéêÞ.

Óôá Üëëá ôïõ äõü ìõèéóôïñÞìáôá: ÉåñÜ Ïäüò êáé Áóèåíåßò êáé Ïäïéðüñïé, ôá èÝìáôÜ ôïõò åßíáé ï Äåýôåñïò Ðáãêüóìéïò ðüëåìïò êáé ç ôåôñÜ÷ñïíç êáôï÷Þ ôïõ Öáóéóìïý. Ìå üëç ôçí ðñïóðÜèåéá ðïõ êáôÝâáëå ï ÈåïôïêÜò íá ãßíåé ï åéêïíïãñÜöïò ôçò åðï÷Þò ôïõ, äåí ôï êáôüñèùóå. Áí êáé åßíáé ãñáììÝíá ìå ôç óõíáßóèçóç ôçò åõèýíçò êáé ìå áíôéêåéìåíéêüôçôá, ç ðåñßóêåøç êáé ç êñéôéêÞ ôïõ äéÜèåóç äåí ôïí áöÞíïõí íá ìáò äþóåé ôéò êáõôåñÝò åéêüíåò ôçò åðï÷Þò ìå ôïí êñáäáóìü êáé ôçí åðéêüôçôá ðïõ áðáéôïýí. Ï ìýèïò óéãÜ-óéãÜ îåèùñéÜæåé êáé ïé ðëáôåéáóìïß äçìéïõñãïýí ôç ÷áëáñüôçôá êáé ôçí êïýñáóç.

Åêåßíá ðïõ åêöñÜæïõí ðåñéóóüôåñï ôïí ÈåïôïêÜ êáé ìÝíïõí áêüìá æùíôáíÜ åßíáé ôá äïêßìéÜ ôïõ. ÌÝóá ó' áõôÜ ìå «óôï÷áóìü êáé ì' üíåéñï» óõíÝëáâå óå âÜèïò ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõ íåïÝëëçíá êáé ôç äéÜñèñùóç ôçò ðíåõìáôéêÞò ìáò æùÞò, «êé Ýäùóå êåßìåíá - üðùò ðáñáôçñåß ï Ìé÷. ÐåñÜíèçò - üðïõ ÷áßñåóáé ôçí ôüëìç ôïõ êáé ôçí ôéìéüôçôÜ ôïõ, ôçí êáèáñüôçôá ôùí éäåþí ôïõ, ôçí ðñïïäåõôéêüôçôá ôùí áíôéëÞøåþí ôïõ». Ãéáôß ðñáãìáôéêÜ, ï ÈåïôïêÜò õðÞñîå Ýíáò ïëïêëçñùìÝíïò ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò, åîáßñåôïò ëïãïôÝ÷íçò êáé óôï÷áóôÞò ìå ðñïïäåõôéêÝò éäÝåò, ïîý ðïëéôéêü êñéôÞñéï, õìíçôÞò ôçò êïéíïâïõëåõôéêÞò äçìïêñáôßáò êáé ôçò áíèñþðéíçò åëåõèåñßáò êáé ðïëÝìéïò êÜèå åßäïõò ôõñáííßáò.

Ï ÈåïôïêÜò öéëïäüîçóå íá ãßíåé ï èåìåëéùôÞò åíüò ðëáôéïý ëáúêïý èåÜôñïõ. Åãñáøå ðïëëÜ èåáôñéêÜ, ðïõ ôá åîÝäùóå óå äõü ôüìïõò ôï 1944 êáé ôï 1947. ×ñçìÜôéóå äõü öïñÝò ä/íôÞò ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ (1945-46 êáé 1950-52). Åðßóçò äéáôÝëåóå ðñüåäñïò ôïõ Ä.Ó. ôïõ Åèíéêïý èåÜôñïõ Â. ÅëëÜäáò êáôÜ ôï 1961-1964. ÌÝëïò ôçò "ÏìÜäáò ôùí Äþäåêá" êáé ôïõ "Óõëëüãïõ ðñïò äéÜäïóéí ùöåëßìùí âéâëßùí". ÔéìÞèçêå áðü ôçí Áêáäçìßá Áèçíþí ôï 1936 ìå ôï Âñáâåßï Ðåæïãñáößáò, êáé ìå ôï Á Êñáôéêü Âñáâåßï Äïêéìßïõ ôï 1957, ãéá ôá äïêßìéÜ ôïõ «ÐñïâëÞìáôá ôïõ êáéñïý ìáò» êáé ôï 1965 ìå ôï Á Êñáôéêü Âñáâåßï ÌõèéóôïñÞìáôïò.