|
|
ËÁÌÐÑÏÓ ÐÏÑÖÕÑÁÓ (1870 - 1932)
Ï ËÜìðñïò Ðïñöýñáò - öéë. øåõäþíõìï ôïõ Äçìçôñßïõ Óýøùìïõ, åßíáé ï êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ Ðåéñáúêïý ëõñéóìïý, üðùò ï ÍéñâÜíáò êáé ï ÌåëÜò åßíáé ôïõ ðåæïý ëüãïõ. ÃåííÞèçêå óôç ×ßï, áëëÜ ìéêñü ðáéäß åãêáôáóôÜèçêå óôïí ÐåéñáéÜ, üðïõ ðÝñáóå üëç ôç æùÞ ôïõ. Ôåëåéþíïíôáò ôï ÃõìíÜóéï ãñÜöôçêå óôç íïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí, ÷ùñßò, üìùò, íá ïëïêëçñþóåé ôéò óðïõäÝò ôïõ. Ç öñåáôýäá ôïõ ÐåéñáéÜ óôÜèçêå ç ðïéçôéêÞ ðáôñßäá ôïõ. Åêåß, óôá ãñáöéêÜ ôáâåñíÜêéá, óôïõò áðÜíåìïõò êÜâïõò êáé óôï áÝíáï øéèýñéóìá ôùí êõìÜôùí, ðïõ îåøõ÷ïýóáí óôá ðüäéá ôïõ, êïéôÜæïíôáò íïóôáëãéêÜ ôçí Üðëá ôçò èÜëáóóáò, áíáæçôïýóå êáèçìåñéíÜ ôç ëõôñùôéêÞ äéÝîïäï, ðïõ ðïôÝ äåí Ýñ÷ïíôáí. Åðåéôá áðü Ýíá ôáîßäé ôïõ óå ÅõñùðáúêÝò ðñùôåýïõóåò, åðéóôñÝöåé óôçí ÅëëÜäá ôï 1909 êáé óõíôÜóóåôáé ìå ôïõò äçìïôéêéóôÝò êáé óõãêáôáëÝãåôáé óôïõò éäñõôÝò ôçò "ÓïóéáëéóôéêÞò ÄçìïôéêéóôéêÞò Åíùóçò". Èá ëÜâåé ìÝñïò óôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò, áëëÜ áðü ôï 1917 êáé Ýðåéôá èá áðïôñáâç÷ôåß óôçí Öñåáôôýäá ôïõ ÐåéñáéÜ, æþíôáò ìéá ìïíá÷éêÞ æùÞ êáé åíáó÷ïëïýìåíïò ìå ôç ëïãïôå÷íßá. «Óôç Öñåáôôýäá - üðùò Ýãñáøå êÜðïôå óôïí Ê. ×áôæüðïõëï - êáôïéêïýóáí ïé èåïß ôïõ». «Êé Þôáí áõôïß ïé èåïß - üðùò ðáñáôçñåß ï ÃéÜííçò ×áôæçìáíùëÜêçò - ïé áðëïúêïß øáñÜäåò, ïé âáñêÜñçäåò, ïé Üíèñùðïé ðïõ ôïõò âáóÜíéóå ç èÜëáóóá ê' ç öôþ÷åéá êáé ðïõ ôïõò êáçìïýò êáé ôéò ëá÷ôÜñåò ôïõò ôñáãïýäçóå». óå ìi' Üêñç ôþñá ð' Üñ÷éóáí îáíÜ ôá ðñùôïâñü÷éá, ðéÝò ôï ìå íáýôåò êáé óêõöôïýò øáñÜäåò áíôéêñý óïõ, ì' áíèñþðïõò ðïõ âáóÜíéóå ê' ç èÜëáóóá ê' ç öôþ÷åéá. ÐéÝ ôï ç øõ÷Þ óïõ áîÝíïéáóôç ôüóï ðïëý íá ãßíåé ðïõ áí Ýñèåé ç ìïßñá óïõ ç êáêéÜ íá ôçò xáìoãåëÜóåéò, êáçìïß êáéíïýñéïé áí Ýñèïõíå, ìáæß óïõ áò ðéïýí ê' åêåßíïé ê' áí Ýñèåé ï ÷Üñïò Þóõ÷á êé áõôüí íá ôïí êåñÜóåéò... O Ðïñöýñáò Ýãñáöå óôß÷ïõò áðü äùäåêÜ÷ñïíï ðáéäß. Óôá äåêáðÝíôå ôïõ ÷ñüíéá ôïí ðñùôïðáñïõóßáóå ï Ð. ÍéñâÜíáò, óôï ðåñéïäéêü «ÓôÜäéïí» ìå ôï ðïßçìá Ç èëßøç ôïõ ìáñìÜñïõ. Áðü ôüôå Üñ÷éóå óõíåñãáóßá óå üëá ôá öéëïëïãéêÜ ðåñéïäéêÜ ôçò åðï÷Þò. Óôá äåêáôï÷ôþ ôïõ ÷ñüíéá ìáò Ýäùóå Ýíá áðü ôá ùñáéüôåñá ðïéÞìáôÜ ôïõ, ôï óïíÝôï Óôåñíü ðáñáìýèé. Öýóç, üìùò, áóèåíéêÞ ï Ðïñöýñáò, ìéÜ «óêéÜ» êé ï ßäéïò êáôÜ ôïí ðåôõ÷çìÝíï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ ÄçìïóèÝíç ÂïõôõñÜ, äåí Ýíéùóå ôçí áíÜãêç íá ìåôáöÝñåé ôéò áíçóõ÷ßåò ôïõ êáé óôï óôßâï ôçò ðíåõìáôéêÞò äñÜóçò. Åìåéíå íåñáúäïðáñìÝíïò êïíôÜ óôç èÜëáóóá, êïéôþíôáò ôçí áêôÞ, ôï áêñïãéÜëé, ôçí áììïõäéÜ. ÌéÜ áðÝñáíôç èëßøç - ó' áõôü óõíÝôåéíå êáé ôï êáèçìåñéíü ðéïôü - ôïí áðïìÜêñõíå áðü üëá ôá ðñïâëÞìáôá ôçò æùÞò, êé Ýæçóå áèþïò óáí ðáéäé, Ýíá êïììÜôé ôïõ Èåïý. «Øõ÷Þ ìïíáóôéêÞ êáé öéëÝñçìç - ðáñáôçñåß ï Ìé÷. ÐåñÜíèçò - ãíþñéìç ôùí Ðåéñáúêþí áêôþí êáé ôùí äýóåùí, öñüíôéóå óôçí åöÞìåñç óôÜèìåõóÞ ôïõ åäþ íá ãñÜøåé ôïõò ãüïõò ôïõ êáé ìå ôá óå ðéêñÞ äéáóôïëÞ ÷åßëç ôïõ
íá ôñáãïõäÞóåé ôéò ÷ñõóÝò á÷ëýåò (ïìß÷ëåò), ìå ôéò ïðïßåò êñõâüôáí ç åõðáèÞò åõáéóèçóßá ôïõ. Äß÷ùò ó÷åäüí áíçóu÷ßåò, ÷ùñßò ôüëìåò, ðñïåîÝôåéíå ôçí ïëéãÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõ ùò ôçí ôÝ÷íç, åéäéêüôåñá ùò ôçí ðïßçóç.
Ãéáôß Ýãñáøå áðïêëåéóôéêÜ ðïßçóç êáé äéÜâáóå, ôüóï óôç ãëþóóá ìáò üóï êáé óôéò Üëëåò äõü îÝíåò ðïõ êáôåß÷å, ìüíï ðïßçóç. Ïëç ôïõ ç åóùôåñéêüôçôá äéá÷ýèçêå óå ëéôÞ ëõñéêÞ Ýêöñáóç, óõíôçñçôéêÞ, äéáêñéôéêÞ,
ðïõ åðéâëÞèçêå åýêïëá ÷Üñç óôç ãïçôåõôéêÞ óýóôáóç åíüò éäéáßôåñá åðéìåëçìÝíïõ óôïé÷åßïõ: ôçò ìïõóéêÞò äéÜèåóçò». ëßãïé ðáëéïß óýíôñïöïß ìïõ êáé êÜðïéåò êïðÝëåò ìáæß, ìðÞêáìå ìÝóá óå ìéÜ ãáëáíÞ, ìåèõóìÝíç âáñêïýëá, ìðÞêáìå ìÝóá êáé ðÜìå ìáêñéÜ óôçò ×áñÜò ôï íçóß. Ïýôå Ýíá óýííåöï êé ïýô' Ýíáò ìáýñïò êáðíüò óôïí ÜãÝñá. ÐëÜé ìáò óôÞèç åñùôéÜñéêá êé Üóðñïé ÷éïíÜôïé ëáéìïß. Öùò óôá ìáëëéÜ ôá îáíèÜ, öùò óôï ðÝëáãï, öùò ðÝñá ùò ðÝñá: Ìá ðïéüò ðÞãå ðïôÝ ôïõ ìáêñéÜ óôçò ×áñÜò ôï íçóé; Ù! ôé ìå íïéÜæåé êé áí ðÜìå ùò åêåß. Ôé ìå íïéÜæåé; ÃåëÜåé üë' ç ãëõêéÜ óõíôñïöéÜ ìïõ, ãåëÜåé ç èëéììÝíç æùÞ, óô' Üðåéñï ìÝóá êõëÜìå' êé ç Áííïýëá ôñåëÜ ôñáãïõäÜåé: Ïðïõ êáé íá' íáé ìáêñéÜ, èá öáíåß ôçò ×áñÜò ôï íçóß... «Ôo ôáîßäé», - Ýôóé oíïìÜæåôáé ôï ðáñáðÜíù ôñáãïýäé ôïõ Ðïñöýñá - ðñÝðåé íá ôï áíáöÝñù - Ýãñáøå ï Ì. ÌáëáêÜóçò. Ç ÷áëÜñùóç ôïõ óôß÷ïõ ôïõ, ç øõ÷éêÞ åãêáôÜëåéøç, åêåßíï ôï áäéÜöïñï, ôÜ÷á, áëëÜ âÝâáéï âáñéÝóôçìá, ï ôñáâçãìÝíïò êáé ÷ùñßò ôïìÞ óôß÷ïò ôïõ, åßíáé ðñáãìáôéêÜ åõôõ÷éóìÝíá åõñÞìáôÜ ôïõ, áðü ôá ðéü áðñïóäüêçôá óôç íåïåëëçíéêÞ ðïßçóç (...). Åßíáé Ýíá ðñùôïôõðüôáôï ôñáãïýäé' ðñáãìáôéêÜ ëáìðñü êáé ÷ùñßò ß÷íïò óêéÜò äéáìÜíôé». «Ðñüóåîå üóï ëßãïé ôç äïìÞ ôïõ óôß÷ïõ ôïõ - ðáñáôçñåß ï ÃéÜííçò ×áôæçìáíùëÜêçò - êáé ðÝôõ÷å íá ìáò äþóåé ôñáãïýäéá ðïõ, áí êáé áíôëïýí ôá èÝìáôÜ ôïõò áðü ôïí êýêëï ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò êé áðü ôç èëßøç ôùí áíèñþðùí êáé ôùí ðñáãìÜôùí, óõãêéíïýí âáèýôáôá êáé äéáôçñïýí ùò ôéò ìÝñåò ìáò ìéÜ ëõñéêÞ «ðñùôïôõðßá» - áõôÞ ðïõ åðÝâáëå ôïí Ðïñöýñá óáí ðïéçôÞ óôïí êáéñü ôïõ, êáé Ýêáìå ôçí ðïßçóÞ ôïõ éäéáßôåñá áãáðçôÞ óôï ðëáôýôåñï êïéíü. ÂÝâáéá óôïõò óôß÷ïõò ôïõ Ðïñöýñá õðÜñ÷åé ðïëëÞ ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç, ðïëëÞ èëßøç, ðïëëÞ ìïíáîéÜ. ÁëëÜ Ýñ÷ïíôáé êáé óôéãìÝò ðïõ ðñïóðáèþíôáò íá îåöýãåé áð' áõôü ôï ïäõíçñü - êáé ìüíéìï ó÷åäüí - øõ÷éêü ôïõ êëßìá, êáôáëÞãåé óå ìéÜ öùôåéíÞ äéÝîïäï». «Óôéò êýñéåò ãñáììÝò ôçò ðïéçôéêÞò äçìéïõñãßáò ôïõ - ãñÜöåé ï Ìáí.Èñ. Ñïýíçò - ìÝíïõí ðÜíôá ôï óêïôåéíü öèéíüðùñï, ç èïëÞ óõííåöéÜ, ç âïõâÞ êáé áíÞêïõóôç äéáìáñôõñßá ôùí ðáéäåìÝíùí... Êé üìùò ïé ÷áñìüóõíïé äåêáåöôáóýëëáâïé ôïõ Ôáîéäéïý, ôï ðïßçìá «ÂñÜäõ ó' Ýíá ÷ùñéü, ê' ç ÄÝçóç ãéÜ ôçí øõ÷Þ ôïõ ÐáðáäéáìÜíôç áíÞêïõí áóöáëþò óôá êïñõöáßá ëõñéêÜ êáôïñèþìáôá ðvåõìáôéêÞò áéèñßáò êáé öáéäñÞò øõ÷éêÞò äéáèÝóåùò»... Áõôüí ôïí Üäïëï Üíèñùðï - ðïõ ôï ìüíï ôïõ åëÜôôùìá óôÜèçêå ôï ðéïôü - ðïõ Ýæçóå ìáêñéÜ áðü ôéò áíèñþðéíåò äéáìÜ÷åò, ãéáôß Þôáí ïéêïíïìéêÜ áíåîÜñôçôïò êáé äåí åîÜóêçóå åðáããåëìáôéêÜ êáíÝíá Ýñãï' ðïõ ðïëý áãÜðçóå ôïõò áðëïýò áíèñþðïõò êáé ðïëý áãáðÞèçêå áð' áõôïýò ðïõ ãéÜ ôïõò óôß÷ïõò ôïõ ï ÐáëáìÜò ôïí áðïêÜëåóå «jeune maitre» êáé ôïõ Ýãñáøå åãêùìéáóôéêïýò óôß÷ïõò' ãíþñéóå óêëçñÝò êñßóåéò ãéÜ ôï Ýñãï ôïõ - êõñßùò áðü áíèñþðïõò ðïõ Ýæçóáí ìå éäáíéêü ôïõò ôçí Üñíçóç, üðùò ï ÃéÜííçò Áðïóôïëüêçò êáé ï Áðüóôïëïò Ìåëá÷ñïéíüò. Áëë' áõôü äåí åìðüäéóå ôïí Ðïñöýñá íá åßíáé êáé óôïí êáéñü ôïõ ï áãáðçìÝíïò ôïõ ìåãÜëïõ êïéíïý, ç ðïéçôéêÞ óõìðÜèåéá ôùí íÝùí êáé ôùí öéëüìïõóùí. Ç ëõðçìÝíç ôïõ äéÜèåóç, ç ìåëùäéêÞ ôïõ óêÝøç, ïé êáèáñÝò ôïõ åéêüíåò, ç õðïâëçôéêÞ ôïõ óáöÞíåéá, êáé ç ñïìáíôéêÞ ôïõ ñÝìâç, óõíôåëïýí þóôå ç óõìðÜèåéá ðïõ Üöçóå íá áíáíåþíåôáé áðü ãåíéÜ óå ãåíéÜ. ÌéÜ ìüíï ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ êõêëïöüñçóå ï ßäéïò ìå ôïí ôßôëï «ÓêéÝò» ôï 1920, åðáíÝêäïóç ôï 1926. Ïé «ÓêéÝò» ôïõ ÷Üñéóáí ôï Åèíéêü Áñéóôåßï ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí. Ôá õðüëïéðá ðïéÞìáôÜ ôïõ ôá åîÝäùóå ï áäåñöüò ôïõ Èåïä. Óýøùìïò, ìå ôïí ôßôëï «ÌïõóéêÝò öùíÝò» ôï 1934. ÔÝëïò ôï 1956, åêäüèçêáí ìå åðéìÝëåéá ôïõ Ãéþñãïõ ÂáëÝôá, ôá «Aðáíôá» ôïõ Ðïñöýñá, óôá ïðïßá êáôá÷ùñßèçêáí êáé äéÜöïñá Üëëá êåßìåíÜ ôïõ, êáèþò êáé ç áëëçëïãñáößá ôïõ ìå äéÜöïñïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôïõ êáéñïý ôïõ. ÐÝèáíå ôï 1932 óôïí ÐåéñáéÜ. Ï äÞìïò Ýäùóå ô' üíïìÜ ôïõ óå ìéá ðëáôåßá, üðïõ Ýóôçóå êáé ôçí ðñïôïìÞ ôïõ.
|