ÊÙÓÔÁÓ    ÊÑÕÓÔÁËËÇÓ

Ìå ôïí Êþóôá ÊñõóôÜëëç ç åëëçíéêÞ ðïßçóç, ðïõ ùò ôüôå Þôáí êõñßùò øåýôéêç, ñïìáíôéêÞ êáé êëáøéÜñéêç, âñÞêå ìéÜ êáéíïýñéá íüôá, åýñùóôç, ëåâÝíôéêç êáé ãíÞóéá åëëçíéêÞ.

Ìáò æùíôÜíåøå ôïí êüóìï ôïõ ÷ùñéïý êáé ôçò óôÜíçò· ôïõ âïõíïý êáé ôïõ äÜóïõò, ôçò ïñåéíÞò ïìïñöéÜò êáé ôçò åèíéêÞò ìáò ðáñÜäïóçò. ¹ôáí ìéÜ óçìáíôéêÞ óôñïöÞ ôçò ðïéçôéêÞò Ýìðíåõóçò ðñïò ôçí íôüðéá ðáñÜäïóç êáé ìÜëéóôá ìå ôá ìÝôñá ðïõ Þôáí óå ÷ñÞóç êáé óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, ìå ôïí ëáúêü äåêáðåíôáóýëëáâï.

H ðïßçóç áõôÞ áãáðÞèçêå áìÝóùò áðü ôï åëëçíéêü êïéíü êáé åîáêïëïõèåß íá áãáðéÝôáé áêüìá, üðùò áãáðÞèçêå êáé ï ðïéçôÞò, óôïí ïðïßï ç ëáôñåßá ôïõ êïéíïý Ý÷åé óôÞóåé ùò óÞìåñá ôÝóóåñåéò ðñïôïìÝò (óôçí ÐåíôÝëç, óôçí Áñôá, óôá ÃéÜííåíá êáé óôÞ ËÜñéóá).

Óôçí ðñïôßìçóç áõôÞ óõíôÝëåóáí áóöáëþò êáé ïé äñáìáôéêÝò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ïðïßåò Ýæçóå ï ðïéçôÞò, ðïõ ðÝèáíå Üëëùóôå ðïëý íÝïò, ó÷åäüí ðáéäß, ìüëéò åßêïóé Ýîé ÷ñïíþí.

ÃåííÞèçêå óôï ÓõññÜêï ôçò Çðåßñïõ ôï 1868, áðü ïéêïãÝíåéá ðïõ åß÷å ðñïóöÝñåé ðïëëÜ óôçí õðüèåóç ôçò ðáôñßäáò. Ïôáí ôåëåßùóå ôï äçìïôéêü, êáôÝâçêå óôá ÃéÜííåíá, íá ìðåß óôç Æùóéìáßá Ó÷ïëÞ. Óôçí ðüëç áõôÞ Ýìåíå êáé ï ðáôÝñáò ôïõ, ðëïýóéïò Ýìðïñïò Üëëïôå, ðïõ Üñ÷éóå üìùò íá îåðÝöôåé ìåôÜ ôï 1881.

Åíáò ðñÜêôïñáò ôçò ñïõìáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò æÞôçóå ôüôå áðü ôï ãåñï-ÊñõóôÜëëç, íá ôïõ äþóåé ôïí Êþóôá íá ôïí óôåßëåé ãéÜ äùñåÜí óðïõäÝò óôï ÂïõêïõñÝóôé. Ìå ôçí ðñüôáóç áõôÞ ï ðáôÝñáò ðëçãþèçêå óôçí åèíéêÞ öéëïôéìßá ôïõ, êáé ìÜëéóôá åñÜðéóå ôïí ðñÜêôïñá.
Ôá ßäéá ðáôñéùôéêÜ áéóèÞìáôá åß÷å êáé ï íåáñüò ìáèçôÞò-ðïéçôÞò, ï ïðïßïò åß÷å ôåëåéþóåé ôüôå Ýíá ðñùôüëåéï «åðýëëéïí», ìå ôïí ôßôëï: «Áé Óêéáß ôïõ Áäïõ».
H ðïéçôéêÞ áõôÞ óýíèåóç, ìïëïíüôé Üôå÷íç, ðáëëüôáí áðü ðáôñéùôéêÞ Ýîáñóç. Ï ðñÜêôïñáò ôçò ñïõìáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò âñÞêå ôçí åõêáéñßá íá åêäéêçèåß. ÊáôÜããåéëå ôo Ýñãï óôïí Ôïýñêï óôñáôéùôéêü äéïéêçôÞ, o oðïßïò äéÝôáîå ôç óýëëçøç ôïõ íåáñïý ÊñõóôÜëëç. Ïé óõììáèçôÝò ôïõ ôçò Æùóéìáßáò ôïí âïÞèçóáí íá êñõöôåß, êáé ýóôåñá áðü ìåãÜëåò ðåñéðÝôåéåò, ôá ×ñéóôïýãåííá ôïõ 1888, êáôüñèùóå íá ðåñÜóåé ôá óýíïñá êáé íá êáôáöýãåé óôçí ÁèÞíá.

H áãùíéþäçò ðñïóðÜèåéá ôïõ íá ðåôý÷åé êÜðïéá õðïôñïößá, ãéÜ íá ôåëåéþóåé ôçí ôåëåõôáßá ôÜîç ôïõ Ãõìíáóßïõ, äåí Ýöåñå áðïôÝëåóìá. Êáé åðåéäÞ ðëÝïí áíôéìåôþðéæå èÝìá ðåßíáò, áíáãêÜóôçêå íá åñãáóôåß Ýðß äýï ÷ñüíéá ùò ôõðïãñÜöïò ó' Ýíá óêïôåéíü õðüãåéï. Áñãüôåñá åñãÜóôçêå ãéÜ ìåñéêïýò ìÞíåò ùò óõíôÜêôçò óôï ðåñéïäéêü «ÅâäïìÜò» ôïõ ÉùÜí. ÄáìâÝñãç êáé ýóôåñá ùò õðÜëëçëïò ôùí åêäïôçñßùí óôïõò Óéäçñïäñüìïõò ÐåëïðïííÞóïõ. Ç õãåßá ôïõ üìùò åß÷å êëïíéóôåß áíåðáíüñèùôá. ÐñïóâëÞèçêå áðü öõìáôßùóç êáé ðÝèáíå óôçí Áñôá ôïí Áðñßëéï ôïõ 1894, óå çëéêßá åßêïóé Ýîé ÷ñïíþí.

Ìüíïò, áâïÞèçôïò, Üññùóôïò, ÷ùñßò åöüäéá, áëëÜ ìå ôåñÜóôéá ðßóôç êáé æÞëï, ï íåáñüò áõôüò åîüñéóôïò, Ýíá ÷ùñéáôüðïõëï Üðñáãï, ÷áìÝíï óôç ìåãÜëç ÁèÞíá, ðÝôõ÷å íá öÝñåé Ýíá ñõÜêé äñïóåñü íåñü, áðü ôç âïõíßóéá ïìïñöéÜ ìÝóá óôçí áäéÜöïñç ÁèÞíá. ÐÝôõ÷å íá åðéâÜëåé ôéò ðïéìåíéêÝò áíáìíÞóåéò ôïõ, íá ìáò ãíùñßóåé ôï êÜëëïò ôçò áãñïôéêÞò æùÞò, íá ìáò îõðíÞóåé ôçí ðáôñéùôéêÞ öëüãá êáé íá äçìéïõñãÞóåé ìéÜ äéêÞ ôïõ ðáñÜäïóç, ðïõ ôïõ åîáóöÜëéóå éäéáßôåñç èÝóç óôçí éóôïñßá ôçò åëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò.

ÁíáóôçìÝíïò óôç óêëáâéÜ, ýìíçóå ôçí åëåõèåñßá. Êáé ÷Üíïíôáò ôßò ïìïñöéÝò ôçò ïñåéíÞò Çðåßñïõ, ðïõ äåí åðñüêåéôï íá îáíáäåß, (ïé Ôïýñêïé ôïí åß÷áí êáôáäéêÜóåé åñÞìçí 25 ÷ñüíéá åîïñßá óôü öåæÜí), Ýêáíå ôñáãïýäé ôç íïóôáëãßá ôïõ. ÕðÜñ÷åé ðïëý ðÜèïò êáé ðïëëÞ áëÞèåéá ìÝóá óôïõò óôß÷ïõò ôïõ, ãé' áõôü êáé ìáò äßíïõí ìéÜ ãíÞóéá óõãêßíçóç.

Ç åñãáôéêüôçôá ôïõ åîÜëëïõ õðÞñîå ÷ùñßò ðñïçãïýìåíï. ÐáñÜ ôéò äõóêïëßåò êáé ôéò áíôéîïüôçôåò ôïõ âßïõ ôïõ, Ýãñáøå ìÝóá óå ìéÜ ðåíôáåôßá ôüóá, üóá Üëëïé ÷ñåéÜóôçêáí ïëüêëçñç æùÞ ãéÜ íá ôá ãñÜøïõí.

ÅîÝäùóå ôéò ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò: «Ôï åðýëëéïí», «Ï êáëüãåñïò ôçò Êëåéóïýñáò ôïõ Ìåóïëïããßïõ» (1889). Ôá «ÁãñïôéêÜ» (1891), ôïí «ÔñáãïõäéóôÞ ôïõ ÷ùñéïý êáé ôçò óôÜíçò» (1893).

Ôá «ÁãñïôéêÜ» ôéìÞèçêáí ìå Ýðáéíï óôïí Á' öéëáäÝëöåéï Äéáãùíéóìü êáé ï «ÔñáãïõäéóôÞò» ìå ðñþôï êáé èåñìüôáôï Ýðáéíï óôïí Â' öéëáäÝëöåéï äéáãùíéóìü.

H êñßóç èåùñÞèçêå Üäéêç. Ìá Ýäùóå ôçí åõêáéñßá óôïõò öéëïëïãéêïýò êýêëïõò ôçò ÁèÞíáò íá îåóðáèþóïõí ìå åíèïõóéáóìü õðÝñ ôïõ ÊñõóôÜëëç. Éäéáßôåñç âáñýôçôá åß÷å ôï Üñèñï ôïõ ÂëÜóç Ãáâñéçëßäç óôçí «Áêñüðïëç», ðïõ Ýðéáíå ïëüêëçñç ôçí ðñþôç óåëßäá ôçò åöçìåñßäáò.

ÐÝñá áðü ôçí ðïßçóç áó÷ïëÞèçêå áêüìá ìå ôï äéÞãçìá êáé äçìïóßåõóå ôç óõëëïãÞ: «ÐåæïãñáöÞìáôá» (1894), üðïõ âëÝðïõìå åðßóçò íá ìïóêïâïëÜåé ç íïóôáëãßá ãéÜ ôç ÷áìÝíç ðáôñßäá êáé ç áðëüôçôá ôçò âïõíßóéáò øõ÷Þò. ÌéÜ åêôåôáìÝíç éóôïñéêï-ëáïãñáöéêÞ ìåëÝôç ãéÜ ôïõò «ÂëÜ÷ïõò ôçò Ðßíäïõ» (ôü õëéêü ôçò ïðïßáò ï ÊñõóôÜëëçò åôïßìáæå áðü ìáèçôÞò) ìáò äåß÷íåé ôéò óçìáíôéêÝò äõíáôüôçôåò ôïõ, ðïõ äåí ðñüëáâáí íá áîéïðïéçèïýí. Ïé ôåëåõôáßåò ðïéçôéêÝò óõíèÝóåéò ôïõ: (Ãêüëöù, ØùìáðÜôçò) Ýìåéíáí ìéóïôåëåéùìÝíåò.

ÌåñéêÜ Üëëá Ýñãá ôïõ ÷Üèçêáí ïñéóôéêÜ (êÜçêáí óôç öùôéÜ áðü ôç óðéôïíïéêïêõñÜ ôïõ, üôáí Ýìáèå ïôé Þôáí öõìáôéêüò). ÌéÜ ðëÞñç âéïãñáößá ôïõ ðïéçôÞ, óå ìïñöÞ ìõèéóôïñÞìáôïò, åêäüèçêå áðü ôïí åêëåêôü ëïãïôÝ÷íç Ìé÷Üëç ÐåñÜíèç ìå ôïí ôßôëï: «Ï ÔóÝëéãêáò».