ÁÍÄÑÅÁÓ    ÅÌÐÅÉÑÉÊÏÓ

ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò (1901 - 1975)

Ï ãíçóéüôåñïò åêðñüóùðïò ôïõ õðåññåáëéóìïý óôçí ÅëëÜäá, ôïí ïðïßïí Üëëùóôå ï ßäéïò Ýöåñå óôï ëïãïôå÷íéêü ìáò ðñïóêÞíéï ðñþôç öïñÜ, ìå ôï ðïéçôéêü êáé ðåæïãñáöéêü ôïõ Ýñãï. Ï ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò, ãüíïò ðáëéÜò áñéóôïêñáôéêÞò ïéêïãÝíåéáò ôçò ¶íäñïõ, áðü ôç ìåñéÜ ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ìå ìçôÝñá êáôÜ ôï Þìéóõ Ñùóßäá, ãåííÞèçêå ôï 1901 óôç Bñáúëá ôçò Ñïõìáíßáò. Áðü ôï 1902 ìÝ÷ñé ôï 1908 ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ìÝíåé óôç Óýñï, åíþ ôï 1908 åãêáèßóôáôáé ðëÝïí óôçí ÁèÞíá. Ùóôüóï, ï ìéêñüò ÁíäñÝáò äéáôçñåß óôáèåñïýò äåóìïýò ìå ôçí ðáôñßäá ôçò ìçôÝñáò ôïõ, ôç Ñùóßá, üðïõ ðåñíÜ áñêåôÜ êáëïêáßñéá.

Ôï 1919, Ý÷ïíôáò ïëïêëçñþóåé ôéò ãõìíáóéáêÝò ôïõ óðïõäÝò óôçí ÁèÞíá, åããñÜöåôáé óôï åêåß ÐáíåðéóôÞìéï ùò óðïõäáóôÞò Öéëïëïãßáò. ¸íá ÷ñüíï áñãüôåñá äéáêüðôåé ôéò óðïõäÝò ôïõ êáé ðçãáßíåé óôçí Åëâåôßá, üðïõ óðïõäÜæåé ïéêïíïìéêÝò åðéóôÞìåò, åíþ óôç óõíÝ÷åéá âñßóêåôáé óôï Ëïíäßíï, üðïõ ðáñáìÝíåé ôÝóóåñá ÷ñüíéá (1921-1925) óðïõäÜæïíôáò öéëïëïãßá êáé åñãáæüìåíïò ðáñÜëëçëá óå ïéêïãåíåéáêÝò åðé÷åéñÞóåéò. Óôç óõíÝ÷åéá, ðçãáßíåé óôï Ðáñßóé, üðïõ áíáðôýóóåé æùçñü åíäéáöÝñïí ãéá ôçí øõ÷áíÜëõóç. Ìáèçôåýåé ðëÜú óôïí Rene Laforgue, ï ïðïßïò êáé ôïí øõ÷áíáëýåé, åíþ ðáñÜëëçëá ãíùñßæåé ôïí çãÝôç ôçò åêåß õðåññåáëéóôéêÞò ïìÜäáò ÁíôñÝ Ìðñåôüí. Ç ãíùñéìßá ôïõ áõôÞ ìå ôïõò ÃÜëëïõò õðåññåáëéóôÝò, êáèþò êáé ç ìáèçôåßá ôïõ óôïí Öñïûäéóìü êáèïñßæïõí ïñéóôéêÜ ôç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ ôáõôüôçôá.

Ï ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò èá åðéóôñÝøåé óôçí ÅëëÜäá ôï 1931 êáé ãéá ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá (1934 - 1935) èá åñãáóôåß óôá íáõðçãåßá ÂáóéëåéÜäç, èÝóç áðü ôçí ïðïßá èá ðáñáéôçèåß ãéá ëüãïõò éäåïëïãßáò, êáèþò õðïóôçñßæåé ôïõò áðåñãïýò åñãÜôåò óå ìåãÜëç êéíçôïðïßçóç ôï 1935. ÐáñÜ ôçí éäåïëïãéêÞ ÝíôáîÞ ôïõ óôçí ÁñéóôåñÜ, ìÝíåé ìáêñéÜ áðü ðïëéôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, äéáöùíþíôáò ìå ôç ÓôáëéíéêÞ Ýêöñáóç ôçò êïììïõíéóôéêÞò ðñáêôéêÞò.

Óôï ìåôáîý äïêéìÜæåé íá áóêÞóåé ôï åðÜããåëìá ôïõ øõ÷áíáëõôÞ, áëëÜ óõíáíôÜ åíôïíüôáôåò áíôéäñÜóåéò, êáèþò äåí äéÝèåôå ôï áðáéôïýìåíï ðôõ÷ßï ÉáôñéêÞò. ÐáñÜëëçëá ìå üëá áõôÜ, ï Åìðåéñßêïò óõíáíáóôñÝöåôáé ïìïôÝ÷íïõò ôïõ ìå áíôßóôïé÷á õðåññåáëéóôéêÜ åíäéáöÝñïíôá, ó÷çìáôßæïíôáò, ôñüðïí ôéíÜ, Ýíáí åëëçíéêü õðåññåáëéóôéêü êýêëï. ÁíÜìåóÜ ôïõò ï ÊÜëáò, ï Åëýôçò, ï Åããïíüðïõëïò ê.Ü.

Âåâáßùò, ç ëïãïôå÷íéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ Åìðåéñßêïõ äåí îåêéíÜåé ôüôå. Áðü ìéêñüò åîïéêåéùìÝíï ò ìå ôç ëïãïôå÷íßá, ãñÜöåé Ýíá ðëÞèïò ðïéçìÜôùí áíôßóôïé÷ùí ìå ôá ðïéÞìáôá ðïõ ôïí óõãêéíïýóáí, åíþ ôï åíäéáöÝñïí ôïõ åðéêåíôñþíåôáé óôïí ÐáëáìÜ. Ùóôüóï ôï õðåññåáëéóôéêü êßíçìá áðïôåëåß áðïêÜëõøç ãé' áõôüí, üðùò Üëëùóôå ðåñéãñÜöåé óôï êåßìåíï ðïéçôéêÞò ôïõ, ôï "Áìïýñ Áìïýñ".

Ôï 1935 áðïôåëåß ÷ñïíéÜ óôáèìü ãéá ôïí ðïéçôÞ, áëëÜ êáé ãéá ôç íåüôåñç ëïãïôå÷íßá ìáò. Ï Åìðåéñßêïò åêäßäåé ôçí ðñþôç óõëëïãÞ, ôçí ÕøéêÜìéíï, ðïõ èåùñåßôáé ôï ðñþôï áêñáéöíþò õðåññåáëéóôéêü âéâëßï ðïõ êõêëïöïñåß óôçí ÅëëÜäá (Ý÷åé ðñïçãçèåß ôï áìöéëåãüìåíï âéâëßï ôïõ È. Íôüññïõ "Óôïõ ãëéôùìïý ôï ÷Üæé"). ÐáñÜëëçëá äßíåé ìéá äéÜëåîç ãéá ôïí õðåññåáëéóìü óôçí áßèïõóá "ÁôåëéÝ" ôùí Áèçíþí, ðïõ áðïôåëåß ôçí ðñþôç, êáé ãé' áõôü óçìáíôéêüôåñç, áíÜëïãç åêäÞëùóç óôçí ÅëëÜäá. H äéÜëåîç ôïõ Åìðåéñßêïõ ãßíåôáé ìðñïóôÜ ó' Ýíá êá÷ýðïðôï êáé åíï÷ëçìÝíï êïéíü, åíþ ôï âéâëßï ôïõ óõãêåíôñþíåé ôá ðõñÜ ôçò êñéôéêÞò ðïõ ôï ÷áñáêôçñßæåé åêêåíôñéêÞ åêæÞôçóç åíüò åêêåíôñéêïý áíèñþðïõ. Ï óðüñïò, ùóôüóï, Ý÷åé Þäç ðÝóåé, Ýóôù êáé óå Ýäáöïò Üãïíï.

Ôá åðüìåíá ÷ñüíéá, ï Åìðåéñßêïò äçìïóéåýåé ðïéÞìáôÜ ôïõ óôï êáôÜ ô' Üëëá óõíôçñçôéêü ðåñéïäéêü ÍÝá ÃñÜììáôá, åíþ ðáñÜëëçëá áó÷ïëåßôáé åðáããåëìáôéêÜ ìå ôçí øõ÷áíÜëõóç êáé åñáóéôå÷íéêÜ ìå ôï áëëï ìåãÜëï ðÜèïò ôïõ, ôç öùôïãñáößá.

Ôï 1940 ðáíôñåýôçêå ôç ÌÜôóç ×áôæçëáæÜñïõ, áðü ôçí ïðïßá ðÞñå äéáæýãéï ôï 1946. Ôï 1941 õðçñÝôçóå óôï áëâáíéêü ìÝôùðï ãéá äýï ìÞíåò, ôï 1944 óõëëÞöèçêå áðü ôçí ðïëéôïöõëáêÞ ôïõ ÅÁÌ êáé ïäçãÞèçêå ùò üìçñïò óôçí Êñþñá, áð' üðïõ êáôÜöåñå ôåëéêÜ íá äéáöýãåé. Ôï 1945 åêäßäåé ôï äåýôåñï âéâëßï ôïõ ç Åíäï÷þñá, ðïõ ðåñéÝ÷åé ðïéÞìáôá ãñáììÝíá ôçí ðåñßïäï 1934 - 1937. Ôï 1947 ðáíôñåýôçêå ôç Âéâßêá ÆÞóç, ìå ôçí ïðïßá áðÝêôçóå Ýíá ãéï ôï Ëåùíßäá.

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõ ðáñáêïëïýèçóå øõ÷áíáëõôéêÜ óõíÝäñéá óôç Æõñß÷ç êáé ôï Aìóôåñíôáì êáé Ýäùóå ðïëëÝò äéáëÝîåéò. Ôï 1962 ôáîßäåøå óôç Ñùóßá ìáæß ìå ôïí ÏäõóóÝá Åëýôç êáé ôïí ãéáôñü Óðçëéüðïõëï óôç Ñùóßá, ìåôÜ áðü ðñüóêëçóç ôïõ óõíäÝóìïõ Å.Ó.Ó.Ä. - ÅëëÜò.

Ìïëïíüôé ðïëõãñáöüôáôïò, ï ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò ðáñïõóéÜæåôáé éäéáéôÝñùò öåéäùëüò óôéò åêäüóåéò ôïõ. ¸ôóé, ìüëéò ôï 1960 èá åêäïèïýíå ôá ÃñáðôÜ Þ ðñïóùðéêÞ Ìõèïëïãßá, ìå êåßìåíá ðïõ ãñÜöôçêáí ôçí ðåñßïäï (1936 - 1946). Ðñüêåéôáé, óôçí ïõóßá, ãéá ôï ôåëåõôáßï âéâëßï ðïõ èá åêäïèåß üóï æåé ï óõããñáöÝáò. ¸êôïôå èá óõíåñãáóôåß ìå ôï âñá÷ýâéï ðñùôïðïñéáêü ðåñéïäéêü ÐÜëé (1964-1967), üðïõ èá äçìïóéåýóåé áõôïëïãïêñéìÝíá áðïóðÜóìáôá ôïõ ðåæïý êåéìÝíïõ ôïõ Áñãþ Þ Ðëïõò ÁåñïóôÜôïõ.

Ï ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò ðåèáßíåé óôéò 3 Íïåìâñßïõ ôïõ 1975, óôçí ÊçöéóéÜ, áðü êáñêßíï ôïõ ðíåýìïíá, áöÞíïíôáò ðßóù ôïõ Ýíá á÷áíÝò áëëÜ êáëÜ ôáêôïðïéçìÝíï áðü ôïí ßäéï áíÝêäïôï Ýñãï. ¸ôóé, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ èá åêäïèïýí êáôÜ óåéñÜ ìéá ìåôÜöñáóÞ ôïõ áðü ôï èåáôñéêü Ýñãï ôïõ Ðéêáóü, Ôá ôÝóóåñá êïñéôóÜêéá (1979), ôï ðñïáíáöåñèÝí ðåæü ôïõ Áñãþ Þ Ðëïõò ÁåñïóôÜôïõ (1980), ç ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ÏêôÜíá (1980), êáèþò êáé ôï ðïéçôéêü âéâëßï Áé ãåíåáß ðÜóáé Þ ç óÞìåñïí ùò áýñéïí êáé ùò ÷èåò (1984). ÐáñÜëëçëá, áðü ôï 1991 åêäßäåôáé óôáäéáêÜ óå ôüìïõò ôï åêôåíÝóôáôï ìõèéóôüñçìá ôïõ Ï ÌÝãáò Áíáôïëéêüò, ôï ïðïßï ï óõããñáöÝáò åðéìåëïýíôáí ãéá ìáêñÜ óåéñÜ åôþí, Ýíáò èñéáìâéêüò ýìíïò óôïí Ýñùôá óå üëåò ôïõ ôéò åêöÜíóåéò. Ùóôüóï, áíÝêäïôá ðáñáìÝíïõí ôï ðåæü ôïõ Æåìöýñá Þ ôï ìõóôéêü ôçò ÐáóéöÜçò êáé ôï åêôåíÝò ðïßçìá Ç Üóðñç ÖÜëáéíá. ÔÝëïò, ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôçò ðåñéìÝíåé êáé ç ôåñÜóôéá óõëëïãÞ öùôïãñáöéþí ôïõ ðïéçôÞ.

Ï Åìðåéñßêïò áðïôÝëåóå ôç ÷áñáêôçñéóôéêÞ ðåñßðôùóç ôïõ öýóåé êáé èÝóåé ðïéçôÞ, ìå óýìöõôï ôïí ëõñéóìü êáé ôçí áâßáóôç éêáíüôçôá Ýêöñáóçò. Ï õðåññåáëéóìüò ôïý ðñïóÝöåñå ôï ðåäßï åëåõèåñßáò ðïõ ôïõ Þôáí áðïëýôùò áíáãêáßï ãéá íá êéíçèåß.

Ôá ðïéÞìáôá ôçò Õøéêáìßíïõ, ôïõ ðñþôïõ ôïõ âéâëßïõ, åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêá äåßãìáôá ìéáò ðïéçôéêÞò Ýêñçîçò, åíüò îåóðÜóìáôïò öáíôáóßáò êáé ìéáò ãëùóóéêÞò ðáíäáéóßáò ðïõ äåí ãíùñßæåé ðåñéïñéóôéêïýò ôßôëïõò, üðùò "ÄçìïôéêÞ" Þ "Êáèáñåýïõóá". Ì' Ýíáí ñçôïñéóìü, ìéá ìåãáëïññçìïóýíç íá êõñéáñ÷åß óôïí ëüãï ôïõ, ðïõ åßíáé ìïíßìùò áðïãåéùìÝíïò, ìå ôéò åéêüíåò íá äéáäÝ÷ïíôáé ç ìéá ôçí áëëç ìå ñõèìü öñåíÞñç, áëëá êáé ìå Ýíáí ðçãáßï ëõñéóìü ðïõ âñßóêåé ôï áíôßêñéóìá êáé ôçí õðïäï÷Þ ôïõ óôçí åñùôéêÞ ôïõ Ýêöáíóç, áðïôÝëåóáí êáé áðïôåëïýí ôá áêñáéöíÝóôåñá äåßãìáôá õðåññåáëéóôéêïý åëëçíéêïý ëüãïõ.

Ðéü óõãêñïôçìÝíá óôç ìïñöÞ áëëá ÷ùñßò êáíÝíáí ðåñéïñéóìü óôç óýëëçøç, åìöáíßæïíôáé ôá ðïéÞìáôá ôçò Åíäï÷þñáò ðïõ êáèéóôïýí ðñïöáíÝóôåñï Ýíá áëëï êïìâéêü óçìåßï ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ Åìðåéñßêïõ: ôïí åëëçíïêåíôñéóìü. ÐñÜãìáôé, ï Åìðåéñßêïò äéáêáôÝ÷åôáé áðü Ýíá åëëçíïêåíôñéêü ðáèïò, ôï ïðïßï üìùò äåí ðáßñíåé êáôåõèýíóåéò åðéêßíäõíåò êáé äåí ðåñéïñßæåé ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ áßóèçóç. ÁíôéèÝôùò èá áðïôåëÝóåé ôï Ýñìá ãéá ôçí åéóáãùãÞ ôïõ åîùôéêïý, ôïõ ïéêïõìåíéêïý óôïé÷åßïõ ìéáò ðïßçóçò ðïõ ìå óôü÷ï ôçò ôçí áðüëõôç åëåõèåñßá áðåõèýíåôáé óôï óýìðáí. ÁõôÞ ç âáèéÜ ðßóôç óôçí ïéêïõìåíéêüôçôá ôçò åëåýèåñçò Ýêöñáóçò èá áðïôõðùèåß ðëÞñùò óôá ðåæüìïñöá ðïéÞìáôá ôçò ÏêôÜíáò ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ìéá óåéñá ðñïóþðùí, ñåõìÜôùí êáé ôüðùí ðïõ áðïôåëïýí ôïí ðñïóùðéêü êüóìï ôïõ ðïéçôÞ, ãåãïíüò ðïõ èá åðáíáëçöèåß ìå ôçí åëëçíïêåíôñéêÞ Ýêöáíóç íá âáñáßíåé óôá ÃñáðôÜ Þ ÐñïóùðéêÞ Ìõèïëïãßá. Ç ëõñéêÞ äéáèåóç èá êáôáóôåß ðñïöáíÞò êáé èá êõñéáñ÷Þóåé åíôÝëåé óôç óõëëïãÞ Ç óÞìåñïí ùò áýñéïí êáé ùò ÷èåò, üðïõ ôá ðïéÞìáôá öáßíïíôáé íá êéíïýíôáé óå Ýíá çðéüôåñï êëßìá, íá áñèñþíïõí ìéá "÷áìçëÞ öùíÞ" ðïõ êáôáêôá ôïí áíáãíþóôç áðü äéáöïñåôéêÞ ðëåõñá.

Ç ðñïóöïñá ôïõ Åìðåéñßêïõ, ðïõ áöåéäþëåõôá âïÞèçóå Ýíá ðëÞèïò ïìïôÝ÷íùí ôïõ ôçò ðåñéüäïõ, áðü êÜèå ðëåõñÜ, ðñÝðåé êõñßùò íá ðñáóìåôñçèåß óôï ìÞíõìá åëåõèåñßáò ðïõ ìåôÝäùóå ìå ôï Ýñãï ôïõ, êáèþò êáé óôçí áíáíÝùóç ðïõ ðñïóÝöåñå óôïõò óýã÷ñïíïõò ðïéçôéêïýò ôñüðïõò ôçò ëïãïôå÷íßáò ìáò.