Ôï äéèýñáìâï ôïí ÷üñåõáí óôéò äéïíõóéáêÝò êáé âáê÷éêÝò ãéïñôÝò ìå ôç óõíïäåßá áõëïý êáé êéèÜñáò. Çôáí ìéÜ ùäÞ, Åíá ÷ïñéêü áóìá. Áõôïß ðïõ ìåôåß÷áí óôï ÷ïñü Þôáí ìåôáìöéåóìÝíïé óå ôñáãüìïñöïõò êáé ôñáãïðüäáñïõò óÜôõñïõò. Áðü ôïí ôñÜãï êáé ôçí ùäÞ ðñïÝêõøå ç êáéíïýñéá ïíïìáóßá: ôñáãùäßá.

ÄçëáäÞ, åêôüò áðü ôï ÷ïñéêü áóìá, ìðÞêå óéãÜ-óéãÜ êáé äéÜëïãïò êé Ýôóé äéáìïñöþèçêå Ýíá êáéíïýñéï åßäïò. Áñãüôåñá ï äéÜëïãïò Ýðéáíå ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò, åíþ ôï ÷ïñéêü Üóìá, ðïõ ðáñåìâáëëüôáã, Ýðáéñíå ëõñéêü êáé öéëïóïöéêü ÷áñáêôÞñá.

Ïé ðñþôåò ôñáãùäßåò áðïôåëïýíôáí áðü ôñßá äñÜìáôá, ðïõ åß÷áí ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóç êáé åíüôçôá. Ãéáôß Þôáí áíôëçìÝíåò áðü ôïí ßäéï ìýèï. Ôá ôñßá áõôÜ äñÜìáôá ëÝãïíôáí ôñéëïãßá (ðáñÜäåéãìá ç «ÏñÝóôåéá» ôïõ Áéó÷ýëïõ, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôïí «ÁãáìÝìíïíá», ôéò «×ïçöüñåò» êáé ôéò «Åõìåíßäåò»). ÓõíÞèùò, üìùò, ìåôÜ ôçí ôñéëïãßá, Ýðáéæáí êáé ìéÜ êùìùäßá, ãéÜ íá êáôáðñáàíïõí êáé íá äéáóêåäÜóïõí ôï èåáôÞ áðü ôç óõãêëïíéóôéêÞ óõãêßíçóç ðïõ åß÷å õðïóôåß. (Ð.÷. ìáæß ìå ôçí ôñéëïãßá ôïõ Áéó÷ýëïõ ðáéæüôáí êáé ôï óáôõñéêü äñÜìá «Ðñùôåýò»). Åôóé ìáæß ìå ôçí êùìùäßá åß÷áìå ôüôå ôç ëåãüìåíç ôåôñáëïãßá.

Áð' üëá ôá åßäç ôïõ ðïéçôéêïõ ëüãïõ, ðïõ äçìéïýñãçóå ç åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá, ôï óõíèåôüôåñï êáé ôåëåéüôåñï åßíáé ç ôñáãùäßá. Óå áõôÞ Ý÷ïõí åíïðïéçèåß óå áñìïíéêÞ åíüôçôá ï ðïéçôéêüò ëüãïò, ç ìïõóéêÞ êáé ç üñ÷çóç (÷ïñüò). Éóáìå óÞìåñá ðáñáìÝíåé ùò áðáñÜìéëëï êáé áíåðáíÜëçðôï ðíåõìáôéêü äçìéïýñãçìá ç åëëçíéêÞ ôñáãùäßá êáé áõôÞ áðïôÝëåóå ôç âÜóç êáé ôï áñ÷éêü ðñüôõðï ôïõ íåþôåñïõ åõñùðáúêïý äñÜìáôïò. Ôçí øõ÷Þ ôçò ôñáãùäßáò, êáôÜ ôïí ÁñéóôïôÝëç, ôçí áðïôåëåß ï ìýèïò, ãýñù áðü ôïí ïðïßï ï ðïéçôÞò ìå ôï Ëüãï ôïõ äçìéïõñãåß ôç óýíèåóç ôùí ðñáãìÜôùí, ôçí ðëïêÞ ôùí ðåñéóôáôéêþí ðïõ ìå ôá ðÜèç êáé ôéò ðåñéðÝôåéåò ôïõ Þñùá ç ôùí çñþùí ôïõ ìýèïõ èá ðáñá÷èåß ç ôñáãéêÞ óõãêßíçóç.

0 ÁñéóôïôÝëçò óôçí «ÐïéçôéêÞ» ôïõ ìáò Ýäùóå êáé ôïí ðïëõèñýëçôï ïñéóìü ôçò ôñáãùäßáò : «Åóôéí ïõí ôñáãùäßá ìßìçóéò ðñÜîåùò óðïõäáßáò êáé ôåëåßáò, ìÝãåèïò å÷ïýóçò, çäõóìÝíù ëüãù, ÷ùñßò åêÜóôïõ ôùí åéäþí åí ôïéò ìïñßïéò äñþíôùí êáé ïõäé' áðáããåëßáò, äé' åëÝïõ êáé öüâïõ ðåñáßíïõóá ôçí ôùí ôïéïýôùí ðáèçìÜôùí êÜèáñóéí».

[Åßíáé ëïéðüí ç ôñáãùäßá ìßìçóç ðñÜîçò óðïõäáßáò êáé ôÝëåéáò, ç ïðïßá Ý÷åé (áñêåôü) ìÝãåèïò, (ãåíüìåíç) ìå ëüãï ðïõ ðáñÝ÷åé åõ÷áñßóôçóç, ôïõ ïðïßïõ (ëüãïõ) êÜèå éäéáßôåñï åßäïò Ý÷åé ÷ñçóéìïðïéçèåß óå Ýíá îå÷ùñéóôü ôìÞìá ôçò ôñáãùäßáò êáé ðïõ åêôåëåßôáé ìå äñÜóç (ôùí ðñïóþðùí) êáé ü÷é ìå áðáããåëßá, êé Ýôóé ðåôõ÷áßíåé ìå ôïí Ýëåï (ïßêôï) êáé ôï öüâï (ðïõ äéåãåßñåé óôçí øõ÷Þ ôùí èåáôþí) ôçí êÜèáñóç ôùí ôÝôïéùí (äçë. åëååéíþí êáé öïâåñþí) ðáèçìÜôùí].

Ç ëÝîç «êÜèáñóç» áðïôÝëåóå èÝìá áôÝëåéùôùí óõæçôÞóåùí ìåôáîý ôùí öéëïëüãùí üëïõ ôïõ êüóìïõ êáé óõíå÷ßæåôáé êáé óÞìåñá.

Ç ôñáãùäßá ëïéðüí áíáðáñáóôáßíåé Ýììåôñá, ìå óôß÷ïõò, áíèñþðéíá ðáèÞìáôá êáé ðñÜîåéò ôÝôïéåò (üðùò åßðå ï ÁñéóôïôÝëçò), ðïõ íá ðñïêáëïýí ôïí öüâïí êáé ôïí Ýëåïí (ïßêôï). Ï èåáôÞò îå÷íÜåé ôïí åáõôü ôïõ êáé æåß ôï äñÜìá ôçò óêçíÞò óáí ðñáãìáôéêü, âïõëéÜæïíôáò óå üëç ôçí êëßìáêá ôùí ðáèþí êáé ôùí óõíáéóèçìÜôùí, âáöôßæïíôáò ôçí øõ÷Þ ôïõ óå ìéÜ ãüíéìç Ýîáñóç êáé õøþíïíôáò ôï ðíåýìá ôïõ óå õøçëÝò óöáßñåò.

Óçìáíôéêüôåñïé áðü ôïõò áñ÷áßïõò ôñáãéêïýò ðïéçôÝò Þôáí ï Áéó÷ýëïò, ï ÓïöïêëÞò êáé ï Åõñéðßäçò.

Óôoí ðñþôï ïé äñáìáôéêÝò óõãêñïýóåéò äçìéïõñãïýíôáé ìåôáîý Èåþí Þ çìéèÝùí. Óôïí äåýôåñï ìåôáîý Èåþí êáé áíèñþðùí. Óôïí ôñßôï ìåôáîý áíèñþðùí. Êáß êáèþò áíáöÝñåé ï ÁñéóôïôÝëçò óôçí «ÐïéçôéêÞ» ôïõ: «... Ï ÓïöïêëÞò ðáñáóôáßíåé ôïõò áíèñþðïõò üðùò ðñÝðåé íá åßíáé' ï Åõñéðßäçò üðùò åßíáé »... Ìå ôïí Åõñéðßäç äçëáäÞ ôï äñÜìá Ýãéíå ãÞéíï, áíèñþðéíï, êïíôéíü ìáò.

Áðü ôç ìïñöÞ áõôÞ ðñïÝêõøå ôï óýã÷ñïíï äñÜìá, ãñáììÝíï ðëÝïí óå ðåæü ëüãï. ÄñÜìáôá óå óôß÷ïõò Ý÷ïìå êáôÜ ôïí ðåñáóìÝíï áéþíá, áðü ðïéçôÝò ôçò êáèáñåýïõóáò. Åðßóçò óôç óõã÷ñïíç åðï÷Þ ôÝôïéá äñÜìáôá Ýãñáøáí ï ÊáæáíôæÜêçò êáé ï Óéêåëéáíüò. Ôá äñÜìáôá áõôÜ åßíáé ãñáììÝíá óå óôß÷ïõò êáé óõãêñïôçìÝíá êáôÜ ôï ðñüôõðï ôçò áñ÷áßáò ôñáãùäßáò. Åßíáé äçëáäÞ åßäç, ðïõ ìðïñïýìå íá ðïýìå ïôé áíÞêïõí óôç äñáìáôéêÞ ðïßçóç. Åíþ ôá äñÜìáôá óå ðåæü áíÞêïõí óôï óýã÷ñïíï èÝáôñï êáé Ý÷ïõí Üëëç ôå÷íéêÞ êáé Üëëç óõãêñüôçóç.

Oðùò ç ôñáãùäßá, Ýôóé êáé ôï óýã÷ñïíï äñÜìá áðïôåëåß áíáðáñÜóôáóç ðñÜîåùí ç ðñÜîçò, ðëáóôÞò ç áëçèéíÞò, éóôïñéêÞò ç öáíôáóôéêÞò, ðïõ ôç âëÝðïìå êáôÜ ôçí þñá ðïõ äéáäñáìáôßæåôáé. Ïëá ôá åðåéóüäéá ðïõ áðïôåëïýí ôçí õðüèåóç Ý÷ïõí ìåôáîý ôïõò áëëçëïõ÷ßá, óõíï÷Þ êáé åíüôçôá, êáé ôåßíïõí óôïí ßäéï óêïðü: íá áé÷ìáëùôßóïõí ôï èåáôÞ, þóôå íá ðáñáêïëïõèåß ìå áãùíßá êáé íá óõììåôÝ÷åé óôá ðáèÞìáôá êáé óôç ìïßñá ôïõ çñùá Þ ôçò çñùÀäáò.

Ôá åðåéóüäéá ðñÝðåé, åðßóçò, ü÷é ìüíï íá ðñïêáëïýí ôï åíäéáöÝñïí, áëëÜ êáé íá ðñï÷ùñïýí êïñõöïýìåíá, öôÜíïíôáò óôï ìåãÜëï ðÜèïò, óôç ìïéñáßá óýãêñïõóç, óôçí õðÝñôáôç Ýíôáóç, ýóôåñá áðü ôçí ïðïßá áñ÷ßæåé ç «ëýóç», ôï ôÝëïò äçë. ôïõ ìýèïõ.

Óôï èåáôñéêü Ýñãï ï Þñùáò Þ ç çñùßäá ëÝãïíôáé ðñùôáãùíéóôÞò êáé ðñùôáãùíßóôñéá. Ôá ðñüóùðá ðïõ õðïäýïíôáé äåõôåñåýïíôåò ñüëïõò ëÝãïíôáé ñïëßóôåò. Ôá ðñüóùðá ðïõ åìöáíßæïíôáé óôç óêçíÞ, áëëÜ äåí ìéëïýí, ëÝãïíôáé âïõâÜ Þ äéáêïóìçôéêÜ (êïìðÜñóïé).

Óôéò ôñáãùäßåò, ðáñÜëëçëá ìå ôçí éêáíïðïßçóç ôçò ðåñéÝñãåéáò ôïõ èåáôÞ, õðÞñ÷å áêüìá êáé ç éêáíïðïßçóç ôïõ ðíåýìáôïò. ÕðÞñ÷å áéóèçôéêÞ áðüëáõóç. Ãéáôß, ôá ðïéçôéêÜ ëüãéá ôïõ ôñáãùäïý, Þôáí ãåìÜôá õøçëÜ íïÞìáôá.

Óôï óýã÷ñïíï èÝáôñï ôá ëüãéá (äéÜëïãïò) åßíáé êïéíÜ, êáèçìåñéíÜ, óõíçèéóìÝíá. Ôçí áîßá ðïõ åß÷å ãéÜ ôïõò áñ÷áßïõò ï ëüãïò, ôçí Ý÷åé ãéÜ ôï óýã÷ñïíï èÝáôñï ç äñÜóç, (üðùò ãéÜ ôïí êéíçìáôïãñÜöï ôçí Ý÷åé ç êßíçóç). Ç äñÜóç áõôÞ ðñÝðåé íá îåôõëßãåôáé óå ïñéóìÝíï ôüðï êáé óå ïñéóìÝíï ÷ñüíï (÷ùñßò íá ìåóïëáâïýí ìåôáôïðßóåéò ÷ñïíéêÝò êáé áëëáãÝò ôïðéêÝò). Áõôü ëÝãåôáé åíüôçôá ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ. Åßíáé Ýíáò êáíüíáò ðïõ êñáôÜåé áðü ôïõò áñ÷áßïõò, áëëÜ ðïõ äåí åöáñìüæåôáé ðÜíôïôå.

Ôá ìÝñç óôá ïðïßá äéáéñåßôáé ôï äñÜìá ëÝãïíôáé ðñÜîåéò. Êáß åßíáé óõíÞèùò, óå êÜèå Ýñãï, ôñåßò. ÖôÜíïõí üìùò êáé ùò ðÝíôå. ÊÜèå ðñÜîç äéáéñåßôáé óå óêçíÝò. Ç óêçíÞ åßíáé ìéêñü åðåéóüäéï ìå ïñéóìÝíá ðñüóùðá. Ïôáí öåýãåé Þ üôáí ìðáßíåé Ýíá êáéíïýñéï ðñüóùðï, Ý÷ïìå íÝá óêçíÞ. Óôá Ýñãá ðïõ äåí åöáñìüæåôáé ç åíüôçôá ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ, áíôß ãéÜ ðñÜîåéò Ý÷ïìå åéêüíåò, äçë. ìéêñüôåñåò ðñÜîåéò áõôïôåëåßò. Áðü åéêüíá óå åéêüíá äåí ìåóïëáâåß äéÜëåéììá (üðùò áíÜìåóá óôéò ðñÜîåéò), áëëÜ, ç ðëáôåßá ìÝíåé ãéÜ ëßãåò óôéãìÝò óôï ìéóïóêüôáäï, þóðïõ í' áëëÜîåé ç óêçíïãñáößá.

Ïðùò áðü ôçí ôñáãùäßá ðñïÞëèå ôï óýã÷ñïíï äñÜìá, Ýôóé áðü ôï óáôõñéêü äñÜìá ôùí áñ÷áßùí (êùìùäßåò ôïõ ÁñéóôïöÜíç êáé ôïõ ÌåíÜíäñïõ) ðñïÝêõøå ç óýã÷ñïíç êùìùäßá. Ç êùìùäßá ìáò äåß÷íåé ôá ðáèÞìáôá ôùí êïéíþí áíèñþðùí áðü ôçí áóôåßá ç ôç ãåëïßá ðëåõñÜ. Êáß äçìéïõñãåß êáôáóôÜóåéò ðïõ ìáò êÜíïõí íá ãåëïýìå. Ìáò äéáóêåäÜæåé áëëÜ ôáõôü÷ñïíá êáé ìáò äéäÜóêåé.

Óôç óýã÷ñïíç ïñïëïãßá õðÜñ÷åé êáé ç êïìåíôß. Åßíáé ãáëëéêÞ ëÝîç êáé èá ðåé êùìùäßá. Ïôáí üìùò óôá åëëçíéêÜ ëÝìå êïìåíôß, åííïïýìå Ýíá Üëëï åßäïò ìéêôü. ÄñÜìá ðïõ Ý÷åé ðïëý êùìéêü óôïé÷åßï Þ êùìùäßá ðïõ Ý÷åé óôéãìÝò - óôéãìÝò äñáìáôéêÞ óõãêßíçóç.

Ìïõóéêü äñÜìá ç üðåñá. Åßíáé äñÜìá óå óôß÷ïõò, ìå ìïõóéêÞ åðÝíäõóç áðü ìåãÜëïõò êáé ãíùóôïýò ìïõóïõñãïýò, üðïõ ïé ðñùôáãùíéóôÝò ôñáãïõäïýí ôïõò ñüëïõò ôïõò. Åßíáé îåíéêü åßäïò (éôáëéêü êõñßùò) êáé áíÞêåé ðåñéóóüôåñï óôç ìïõóéêÞ, ðáñÜ óôï èÝáôñï. Ïôáí ç õðüèåóç ôçò üðåñáò åßíáé èñçóêåõôéêÞ, ôüôå ôï ìïõóéêü äñÜìá ëÝãåôáé ïñáôüñéo. Ïôáí åßíáé êùìùäßá, ôüôå ëÝãåôáé ïðåñÝôá.

ÔÝëïò õðÜñ÷åé Ýíá áêüìá èåáôñéêü åßäïò, ðïõ áíÞêåé óôï èÝáôñï êáé ôçí ðïßçóç ìáæß, ôï ëåãüìåíï «ìõóôÞñéïí». Ôï «ìõóôÞñéïí» ðñïÞëèå áðü ôï ëåéôïõñãéêü äñÜìá. Ç åêêëçóßá èÝëùíôáò íá îåêüøåé ôïõò ÷ñéóôéáíïýò áðü ôï áñ÷áßï åëëçíéêü äñÜìá, ðïõ óõíäåüôáí ìå ôçí åéäùëïëáôñåßá, êáèéÝñùóå äéêü ôçò èåáôñéêü åßäïò, ôï ëåéôïõñãéêü äñÜìá, ìå õðüèåóç áíáöåñüìåíç óôç ÃÝííçóç Þ óôá ÐÜèç ôïõ ×ñéóôïý. Óôçí áñ÷Þ Þôáí óáí Ýíá åßäïò ëåéôïõñãßáò óôï ýðáéèñï. ÓéãÜ-óéãÜ ìðÞêáí èñçóêåõôéêÜ Üóìáôá. Õóôåñá ôï åßäïò óõìðëçñþèçêå ìå äéÜëïãï êáé äñáìáôéêÝò óêçíÝò, þóôå íá ðëçóéÜóåé ðåñéóóüôåñï óôç ìïñöÞ ôïõ äñÜìáôïò. Ôï ðñùôï áîéüëïãï ôÝôïéï äñÜìá åßíáé «ï ×ñéóôüò ÐÜó÷ùí» (5ïò ì.×. áéþíáò). Ôá Ýñãá áõôÜ ðáßæïíôáí óôïõò áõëüãõñïõò ôùí íáþí.

ÁíÜëïãá ôÝôïéá åñãá ðáßæïíôáí êáé óôç ÄõôéêÞ åêêëçóßá. Óôçí áñ÷Þ Þôáí ãñáììÝíá ëáôéíéêÜ, áëë' åðåéäÞ ï êüóìïò äåí ôá êáôáëÜâáéíå, Üñ÷éóáí íá ãñÜöïíôáé óôéò óýã÷ñïíåò ãëùóóåò.

Ìå ôïí êáéñü ôá Ýñãá áõôÜ êáèéåñþèçêå íá ãñÜöïíôáé óå óôß÷ïõò êáé íá ðáßñíïõí ôá èÝìáôÜ ôïõò ü÷é ìüíï áðü ôç æùÞ ôïõ ×ñéóôïý, áëëÜ êáé áðü ôçí «Ðáëáéá ÄéáèÞKç». Åíá áðü ôá èáõìáóéüôåñá «ìõóôÞñéá» åßíáé «Ç èõóßá ôïõ ÁâñáÜì», ãñáììÝíï óôçí ÊñÞôç áíÜìåóá óôá 1586 êáé 1635. Ùò óõããñáöÝáò ôïõ èåùñåßôáé ï ðïéçôÞò ôïõ «Åñùôüêñéôïõ» ÂéôæÝíôæïò Þ ÂéêÝíôéïò ÊïñíÜñïò.